به گزارش خبرگزاری فارس از ایلام، ادبیات کردی به نوشته‌ها، سروده‌ها و داستان‌هایی گفته می‌شود که به گویش‌های زبان کردی مانند کلهری، فیلی، سورانی، کرمانجی و گورانی نوشته یا سروده شده‌اند.

از بزرگان ادبیات مکتوب کلاسیک کردی می‌توان به غلامرضاخان ارکوازی، جزیری، احمد خانی، نالی، مولوی کرد، خان منصور و شاکه و مستوره اردلان اشاره کرد؛ به‌ طور کلی آثار شعر کردی در طول تاریخ بسیار زیادتر از آثار نثر کردی است.

قالب اشعار غلامرضا خان ارکوازی مثنوی است

غلامرضاخان ارکوازی شاعر و عارف کرد ایلامی است؛ او به خاطر سرودن مناجات نامه و اشعار دیگر در بین مردم کرد زبان ایران شهرت دارد؛ مناجات ‌نامه اثر اصلی و عمده غلامرضا ارکوازی است؛ در معرفی مناجات نامه در کنار کتاب گلستان، بوستان و دیوان حافظ یکی از متون ادبی مکتب خانه‌های قدیم در مناطق جنوبی کردنشین بوده است.

 باویال اثر دیگر این شاعر است که در رثای فرزند جوانش احمد خان سروده است و بی‌شک در زمینه مرثیه شاهکاری است که با هر مرثیه وزینی قابل مقایسه است؛ قالب اغلب اشعار کردی، مثنوی است و کل اشعار غلامرضا خان ارکوازی بدین قالب است.

در محیطی عشایری پرورش یافته است

رائد ناصری‌فر کارشناس میراث فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در ایلام، گفت: شاعر و عارف ایلامی، غلام‌رضا خان ارکوازی در سال‌های ۱۱۸۹ یا ۱۱۸۴ هجری قمری چشم به دنیا گشود، چهره‌ی شناخته شده‌ی شعر و ادب در استان ایلام، مناطق کورد نشین و کل کشور است که از ایل ارکوازی؛ یکی از ایلات استان ایلام به حساب می‌آید.

وی افزود: در نقل سینه به سینه، شاعر در محیطی عشایری در خانواده‌ای باسواد پرورش یافته ‌است. پدرش حسن‌بگ، ملا و اهل کتاب بوده و احتمالاً شاعر، آموزش‌های ابتدایی و اولیه‌ نظیر خط، سواد و قرائت قرآن را در محضر پدر و دیگر ملاهای آن روزگار آموخته است؛ با توجه به بررسی آثار و اشعار گرانبهای این شاعر می‌توان گفت که ایشان مدارج عالی علمی را بدون شک در جای دیگری آموخته است زیرا مضامین اشعار وی دارای فلسفه، حکمت، نجوم، جهان ‌شناسی و خداشناسی است.

این کارشناس میراث فرهنگی ادامه داد: شاعر به شهرهایی چون نجف اشرف و کربلا که کانون جهان تشیع بوده سفرهایی کرده و از محضر مدرسان و علمای بزرگ زمان خود فیض برده است؛ غلام ‌رضاخان ارکوازی یک طلبه‌ی علوم دینی به معنای امروزی نبوده و در کنار زندگی عادی و طبیعی خود به فراگیری مهارت‌هایی چون سوارکاری، تیراندازی، شکار و جنگاوری که مربوط به زندگی عشایری و ایلی و عشیره‌ای است، پرداخته است.

 با حاکمان ظالم به مبارزه پرداخته است

 ناصری‌فر گفت: در کنار بعد مذهبی و معنوی شاعر باید به بعد اجتماعی و ظلم ‌ستیزی او اشاره داشت زیرا او به ‌رغم تمکن مالی و تقرب در دستگاه حاکمه‌ی زمان خود و ریاست یکی از طوایف ایلام به دلایلی که ریشه در ظلم ‌ستیزی او دارد با حاکمان ظالم به مبارزه پرداخته و سال‌های زیادی از عمرش را در زندان سپری کرده است.

وی افزود: غلامرضاخان پس از رهایی از زندان به غربت سفر می‌کند و پس از۷۰ سال سن در سال ۱۲۶۰ هجری قمری در نجف اشرف دیده از جهان می‌بندد و مقبره‌ی وی اکنون در شهر نجف قرار دارد؛ مناجات ‌نامه اثر اصلی و عمده‌ی غلام‌ رضا ارکوازی است که در بیست و چهار بند سروده شده است.

آوازه‌ی اشعارش از مرزهای ایران گذشته

ظاهر سارایی شاعر ایلامی، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری فارس در ایلام، گفت: غلامرضاخان ارکوازی، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شاعر کردی‌گویی است که در اوایل عهد قاجاری تا میانه‌ی قرن سیزدهم هجری قمری در استان ایلام زیسته و شعر گفته است؛ شعرهای غلام‌رضاخان هم از حیث محتوا و هم از حیث ریخت و ساخت، نمونه‌ی اعلای شعر متقدم و کلاسیک کردی نه تنها در ایلام که در تمام مناطق کردنشین غرب کشور است و آوازه‌ی اشعارش از مرزهای ایران هم گذشته و در عراق نیز شاعری شناخته شده است.

وی افزود: او شاید بزرگ‌ترین شاعر مناجات‌نامه سرای کردی باشد و بیست و چهار بند مناجات ‌نامه‌ی او شاهکاری است که در آن ابتدا به حمد خداوند و نعت نبی و منقب ائمه‌ی اطهار خاصه امام علی( ع) پرداخته و شرح دردها و رنج‌های خود را در آن بیان داشته و دست به دامن امام علی( ع) زده و سخنان نغز و لطیف بسیاری گفته است.

این شاعر ایلامی ادامه داد: غیر از مناجات ‌نامه شعرهای دیگری گفته که شعر معروف باویال از همه معروف‌تر است و شاهکاری در نوع خود است هم از حیث ساخت و بافت ادبی و همه از حیث اشتمال بر احساسات و عواطف عمیقی که در آن مندرج است.

بزرگ‌ترین معلم و مبلغ تشیع در ایلام

وی تصریح کرد: غلامرضاخان ارکوازی، مخصوصا در مناجات‌نامه آکنده از معارف دینی و مذهبی است و مخصوصا عشق و عرق عمیقی که به امام علی( ع) اظهار داشته طبعا در تهییج حس مذهبی موثر است و همواره دیوان ارکوازی مرجع و الگوی کردان شیعه ‌مذهب در غرب کشور بوده است؛ به عبارتی دیگر می‌توان گفت غلام‌رضاخان ارکوازی بزرگ‌ترین معلم و مبلغ تشیع در ایلام و حتی غرب کشور بوده است که شعر و زبان کردی را بستری برای این مهم کرده است.

سارایی در ادامه گفت: بی‌شک شاعر ارکوازی مایه‌ی تقویت همگرایی ملی و مذهبی است و از این حیث نقشی بی‌بدیل دارد و این امر منافاتی با مذهب دیگر اسلامی ندارد چرا آنچه بیان کرده مشترک همه‌ی مذاهب اسلام است و هیچ سخن اختلاف‌ افکنی در دیوان ارکوازی نیست و بیان احساسات و دردهایی است که همه‌ی انسان‌ها در آن شریک هستند؛ زبان کردی، فصل مشترک همه‌ی کردهاست و از حیث تمام کردهای جهان نسبت به آن احساس علاقه و پیوستگی می‌کنند.

 زنده نگهداشتن یاد و خاطره شهیدان، شاعران، عارفان، مشاهیر، هنرمندان و ادیبان بایستی مورد توجه واقع شود؛ عارف و شاعر نامی ایلامی غلامرضاخان ارکوازی  یکی از عارفان شهیر و پرآوازه کرد و متولد منطقه بانویزه از توابع بخش چوار است که اشعار عرفانی و معنوی وی زبانزد عام و خاص است.