افزون بر دلپذیری هوا، طراوت، شادابی و قرار گرفتن در طبیعت بکر و زیبا، ایلام این سرزمین مهد تمدن از گذشته تا به امروز خاستگاه رویش گیاهان دارویی، خوراکی و صنعتی بوده است.

گیاهان دارویی که از ارزش اقتصادی، درمانی و اجتماعی ویژه ای برخوردارند و شفا بخشی این اکسیرهای نایاب خدادادی در درمان دردها برای علم پزشکی از گذشته های دور تا به امروز به اثبات رسیده و از جایگاه پر اهمیتی برخوردار است.

گیاهان دارویی ایلام در بیشتر فصول سال به ویژه فصل بهار در کوهستان های بلند، دامنه کوه های پرشیب و در مراتع جنگلی استان رویش دارند.

بسیاری از افراد با جمع آوری، خشک کردن و بسته بندی این گیاهان آنها را دست فروش کرده و یا در عطاری ها و مراکز گیاه درمانی عرضه می کنند.

‘ازبووه’ یکی از این گیاهان دارویی است که در میان مردم استان از گذشته های دور تاکنون در درمان دل درد، سرما خوردگی و سردی مزاج از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است و عطر و طعم بسیار مطبوعی به چای می بخشد.

این گیاه معطر و پر خاصیت علاوه بر اثر درمانی برای خوش طعم کردن غذا به عنوان یک چاشنی نیز مورد استفاده قرار گرفته و عطر و مزه بسیار خوبی به غذا به ویژه ‘شامی کباب، کوکو و کتلت’ می دهد.

از دیگر گیاهان دارویی که این روزها در کوهستان های ایلام به وفور یافت می شود، ‘آویشن’، ‘گل گاوزبان’، ‘گل ختمی’، ‘مریم گلی’، ‘گون’، ‘خار شتر’ و ده ها نوع گیاه دیگر است که مورد توجه بسیاری از شهروندان ایلامی در هنگام مراجعه به طبیعت است.

یکی از بانوان ایلامی گفت: از گذشته های دور تاکنون نسل به نسل از مادران خود آموخته ایم که گیاهان دارویی در درمان بسیاری از دردها از خاصیت و قدرت درمانی ویژه ای برخوردارند.

‘ریحان فاضلی’ به خبرنگار ایرنا می گوید: همه ساله همراه پسرم به مناطق کوهستانی ایلام سفر می کنم و بسیاری از گیاهان دارویی را جمع آوری و در هنگام بروز درد از آنها استفاده می کنم.

وی ادامه داد: ‘گل گاو زبان’ در آرامش اعصاب و تسکین درد قلب بسیار مفید است و همواره به صورت دم کرده از آن استفاده می کنم به گونه ای که با وجود ۶۸ سال سن تاکنون دچار عارضه قلبی نشده ام.

وی افزود: از بسیاری دانه های گیاهی در درمان دردها استفاده می کنم و اثر آنها با عسل طبیعی را در درمان کم خونی و ضعف به عینه بارها و بارها مشاهده کرده ام.

وی ادامه داد: ‘شیرین بیان’ یک نوع گیاه دارویی است که در تسکین دردهای معده بسیار مفید است.

فاضلی یادآور شد: همچنین ‘ازبووه’، ‘میخک’ و ‘چوب دارچین’ در تسکین درد دندان بسیار کارساز است.

وی اظهار کرد: یکی از گیاهان دارویی که از گذشته های دور تاکنون مورد توجه بسیاری از زنان ایلامی بوده ‘تشنه داری’ است که این گیاه دارویی به وفور در دشت های ایلام دیده می شود و اثر آن در درمان بسیاری بیماری ها به ویژه عفونت های حاد برای همگان به اثبات رسیده است.

وی ادامه داد: بیشتر مواقع برای رهایی از درد و بیماری های خود و اعضای خانواده با روی آوردن به گیاهان دارویی آنها را درمان و تنها در مواقع ضروری به پزشک مراجعه می کنم زیرا بهترین خاصیت گیاهان دارویی نداشتن اعتیادآوری آنها در درمان است.

یکی از دست فروشان ایلامی که رو به روی بیمارستان امام خمینی (ره) ایلام گیاهان دارویی می فروشد، گفت: خودم به کوهستان های اطراف ایلام می روم و در فصل بهار به جمع آوری گیاهان دارویی می پردازم.

‘علی شمال محسنی’ اظهار کرد: در بهار به ویژه فروردین و اردیبهشت گیاهان دارویی را به صورت خوراکی و تازه جمع آوری و به فروش می رسانم.

وی ادامه داد: ‘پیچک یا سیر کوهی’ که از عطر خاصی برخوردار است از جمله گیاهان دارویی است که در رقیق کردن خون و درمان رماتسیم و دردهای مفصلی و… کاربرد دارد.

وی افزود: هرچند به صورت علمی دارای مدرکی از نظر شناسایی گیاهان دارویی نیسیتم اما از نظر تجربی به اثر شفا بخشی و درمانی این گیاهان که نسل به نسل برای ما به اثبات رسیده پی برده ایم.

وی ادامه داد: در بقیه ماه های سال گیاهان دارویی نظیر ‘ازبووه’، ‘اسپند’ و ‘تشنه داری’ را جمع آوری، خشک، بسته بندی و به صورت دستی به فروش می رسانم.

مدیرکل منابع طبیعی ایلام نیز در پیوند با این موضوع می گوید: بیش از یک هزار گونه گیاهی در ایلام شناسایی شده که خاصیت درمانی، خوراکی و صنعتی ۳۰ درصد آنها به صورت علمی و تجربی به اثبات رسیده است.

‘رضا احمدی’ اظهار کرد: بسیاری از گیاهان دارویی در استان ایلام توسط مردم و کارشناسان شناسایی و ثبت و درج شده است.

وی ادامه داد: خوشبختانه بررسی‌ های کارشناسان اداره منابع طبیعی و آبخیزداری ایلام بیانگر این است که در بیشتر مناطق استان انواع گیاهان وجود دارد.

وی افزود: استفاده منطقی و بهینه از گیاهان دارویی استان و کشت و توسعه آن، علاوه بر صرفه اقتصادی و تامین بخشی از نیازهای دارویی منطقه، می تواند نقش مهمی در اشتغال زایی مردم منطقه داشته باشد.

وی ابراز امیدواری کرد که با مطالعه علمی و بررسی خواص دقیق گیاهان بتوان از این منابع و ثروت خدادادی بهره برد.

احمدی تاکید کرد: برای توسعه و استفاده همگانی از گیاهان دارویی در نخستین گام شناسایی کامل آنها و منطقه ضروری است که این کار باید روی نمونه هایی که با اطلاعات دقیق کشاورزی همراه است، انجام شود.

مدیرکل منابع طبیعی ایلام یادآور شد: لحاظ کردن اعتبار دولتی برای توسعه و کشت گیاهان دارویی و اشتغال زایی کشاورزان بومی باید مد نظر قرار گیرد.

احمدی گفت: ایلام جزو نخستین استان هایی بوده است که طرح و نقشه استانی آن تهیه و تدوین شده که می توان با کمک آن به توسعه گیاهان مرتعی و جنگلی پرداخت.

وی اظهار کرد: جمع آوری و عرضه گیاهان دارویی و درمان بیماری ها توسط افراد بومی از گذشته های دور تاکنون ادامه داشته و دارد که ممکن است مشکلات و مسایل ناگواری را برای این منابع به وجود آورده و نسل برخی گونه های گیاهی را با خطر انقراض مواجه کند.

وی ادامه داد: تنوع گیاهی منحصر به فرد استان و گستردگی و موقعیت اقلیمی آن در مناطق گرمسیری و سردسیری باعث رویش گیاهان دارویی فراوانی در سطح این منطقه شده است.

وی اضافه کرد: تلاش می شود که در سه اقلیم گرمسیری و سردسیری و میان بند یعنی سردسیر متوسط در زمینه تولید گیاهان دارویی فعالیت کنیم.

احمدی اضافه کرد: اگر تنها بخشی از میلیاردها دلاری که در بخش هزینه درمان مصرف می شود را در زمینه پرورش و توسعه گلخانه ای گیاهان دارویی و مزارع آنها هزینه شود این کار می تواند بخش عمده ای از مشکلات دارویی، درمانی، اشتغال زایی و اقتصادی را مرتفع کند.

وی بر ضرورت کاربردی شدن استفاده از انواع گیاهان دارویی در صنعت داروسازی تاکید کرد و از دستگاه های مرتبط و دانشگاه ها خواست در این زمینه فعالیت بیشتری داشته باشند.

احمدی تاکید کرد: رسیدن به برنامه جامع راهبردی تولید و فرآوری گیاهان دارویی در استان ایلام نیازمند کار چند وجهی در بخش های توسعه زیرساخت ها، تحقیقی و پژوهش، تولید، بازرگانی و گردشگری است.

وی اضافه کرد: استان ایلام با موقعیت جغرافیایی خاص در غرب رشته کوه های زاگرس، مرکز پژوهشی بی نظیر در عرصه گیاهان دارویی به شمار می رود.

وی تاکید کرد: برای حذف اقتصاد تک محصولی در بخش کشاورزی باید از توانمندی های هر منطقه به فراخور ظرفیتی که در تولید محصولات گیاهی دیگر دارد، استفاده کرد.

احمدی بیان کرد: توسعه کشت گیاهان دارویی و فرآوری آنها نقش مهمی در رونق اقتصادی منطقه، ایجاد اشتغال، کاهش وابستگی داروهای شیمیایی در استان و کشور دارد.

۸۷ درصد از گستره ۲۰ هزار کیلومتر مربع استان ایلام را جنگل و مراتع تشکیل می دهد. ایلام در غرب ایران دارای ۶۷۰ هزار هکتار جنگل و یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار مرتع است. ک/۴