حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) را محدث خوانده‌اند. ابن طباطبا ایشان را با عنوان «هو المحدث الزاهد» [۱] می‌خواند و علاوه بر محدث بودن، بر زهد ایشان نیز تأکید دارد. کمااینکه در زیارت‌نامه ایشان نیز ذکر شده: «السلام علیک ایها المحدث الکریم» (سلام بر تو ای محدث گرامی). عده‌ای نقل کرده‌اند، پس از دوازده معصوم، سه تن از محدثان هستند. ۱٫ حضرت زهرا (سلام الله علیها) ۲٫ سلمان فارسی ۳٫ عبدالعظیم حسنی (که امام هادی (علیه السلام) مسائل را در بسیاری موارد به وی ارجاع می‌دادند) [۲]
شخصی نقل می‌کند: به محضر امام هادی (علیه السلام) رسیدم و از ایشان سوالاتی در مسائل حلال و حرام پرسیدم که پاسخ مرا دادند. هنگامی که قصد رجعت به سوی دیار خود را داشتم فرمودند: ای اباحماد! هر اشکالی در امر دین داشتی از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی در ری بپرس و سلام مرا به وی برسان. [۳] البته این گفته به سابقه‌ی خود عبدالعظیم حسنی نیز برمی‌گردد. خود عبدالعظیم حسنی نقل می‌کند: بر امام هادی (علیه السلام) درآمدم. چون مرا دیدند فرمود: ای ابالقاسم تو به حق دوست مایی. گفتم ای پسر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) قصد دارم دینم را بر شما عرضه کنم. اگر تصدیق کنید بر آن استوار خواهم ماند تا زمان ملاقات خدای خود. وقتی عقیده‌ام را عرضه داشتم فرمودند: «ای اباالقاسم، به خدا قسم این دین خدایی است که نسبت به بندگانش در آن راضی است. بر آن استوار باش که خداوند تو را در گفتار ثابت در دنیا و آخرت استوار کند». [۴]
ارتباط زیاد عبدالعظیم حسنی با ائمه و مبارزه با بدگویان نسبت به ایشان، باعث ایجاد سوء ظن در متوکل عباسی شد و وی را از مدینه به سامرا تبعید کرد و مدتی در آن‌جا به شدت تحت نظر عمال خلیفه زندگی کرد. [۵] مدتی بعد به فرمان امام هادی (علیه السلام) به ری مهاجرت کرد و مخفیانه به زندگی پرداخت. [۶] پس از ورود به ری در مکانی مخفی شد و روزها را به روزه داری و شبها را به نماز می‌ایستاد و گاهی از منزل خویش مخفیانه خارج می‌شد و مزار امامزاده موسی بن جعفر (علیهما السلام) را که در آن‌‌جا بود زیارت می‌کرد. [۷] اما خبر سکونت مخفیانه‌ی وی به سرعت آشکار شد و باعث سرازیر شدن سیل علاقه‌مندان به خاندان عصمت و طهارت به این منطقه شد [۸]
صاحب بن عباد که از وزرای گرانمایه‌ی آل بویه بود در توصیف جایگاه و منزلت حضرت عبدالعظیم حسنی رساله‌ای تحریر کرد. که در این رساله حضرت عبدالعظیم حسنی را مردی صاحب تقوی و پرهیزکاری و مذهب و اعتقاد پاک و روشن و صحیح می‌خواند و نیز می‌گوید: از اهل عبادت به شمار می‌رفت و به امانت و درستکاری و صداقت معروف بود. او در امور دین آگاه و مطلع بود و به خوبی به مسائل دین و قرآن آشنایی داشت و حقایق دینی را درک می‌کرد. معتقد به عدل و توحید بود و احادیث زیادی از حضرت جواد (علیه السلام) و ابوالحسن هادی (علیه السلام) روایت کرده. [۹]

—————————————————

پی‌نوشت:
[۱]. منتقله الطالبیه، ص۱۵۷٫
[۲]. الرواشح اسماویه، ص۵۰٫
[۳]. روضات الجنات، ج۴، ص۲۰۸٫
[۴]. بحارالانوار، ج۳، ص۴۱٫
[۵]. مروج الذهب، ج۲، ص۱۱٫
[۶]. عمده الطالب فی انساب آل ابی طالب، ص۱۱۲٫
[۷]. جنه النعیم، ص۳۲۸٫
[۸]. جامع الرواه، ص۴۶۱٫
[۹]. رجال الطوسی، ص۴۱۵٫